Een lesboek Duits uit 1823

Door het onvolprezen Marktplaats kwam ik voor een luttel bedrag in het bezit van een klein boekje uit 1823, het oudste dat ik ooit bezeten heb. De verkoper had ooit een doos vol onbekende boeken aangeschaft, waarin dit boekje zat. Het ruikt zeer oud, naar verweerd papier, stof en lijm.

De titel, Sammlung auserlesener Geschichten und Erzählungen zum Nutzen und Vergnügen derer, welche die deutsche Sprache erlernen wollen, geeft aan dat het om een lesboek Duits gaat (1e druk 1804). Een vroege uitgave van de Nederlandse uitgever Thieme (sinds 1795) in Zutphen. De prijs was 75 cent. De "Herausgeber" is, bij de 3e druk althans, G.F.B.W. Frederiks. Over hem is op internet het volgende te vinden:

In 1821 verscheen Handbuch der deutschen Sprache, enthaltend: Auszüge aus den prosaischen Schriftstellern und Dichtern der Deutschen: ein nützlicher und angenehmer Beytrag zur Erlernung dieser Sprache. Deze uitgave werd samengesteld door G.W. Lehman en na diens dood verzorgd door Frederiks. Verder blijkt uit een genealogisch document (uit 1829) dat hij, als het tenminste om dezelfde G.F.B.W. Frederiks gaat, geboren is in 1789 in IJstad (= Ystad, Zweden) en "commissaal" is, dus bij iemand inwoont. Bij bestudering van het document lijken geboorteplaats en beroep correct, het geboortejaar staat echter niet vermeld. Wel de godsdienstige gezindheid (gereformeerd). Verder is genoteerd van waar Frederiks is aangekomen (moeilijk leesbaar, vermoedelijk Kleef) en "Werwaar vertrokken" (vermoedelijk Deventer).

In de Boekzaal der geleerde wereld: een tijdschrift voor de Protestantsche kerken in het koningrijk der Nederlanden, verschijnt in 1835 een positieve minibespreking van de Sammlung auserlesener Geschichten und Erzählungen.

Na wat dieper graven op het internet vinden we G.F.B.W. Frederiks ook terug in het proefschrift English in the Netherlands. A history of foreign language teaching 1800-1920 (Radboud Universiteit Nijmegen, 2005) van F.A. Wilhelm. Hij blijkt van 1837 tot 1840 docent geweest te zijn aan het Deventer Athenaeum, maar werd nooit "lecturer" (onduidelijk is wat hiermee in dit verband wordt bedoeld). In het proefschrift wordt ook geopperd dat Frederiks van Duitse komaf zou zijn en eigenlijk "Frerichs" zou heten. In de genoemde bron, het Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, heb ik hier echter geen aanwijzingen voor kunnen vinden.

Als je zoekt op het Deventer Athenaeum vinden we eindelijk wat duidelijker biografische informatie: G.F.B.W. staat voor Georg Friedrich Bogislaw Wilhelm, overleden in 1839. Naamsvariant: Fredriks. Bron: J.C. van Slee, De Illustre School te Deventer 1630-1878 (uitgegeven in 1916). Voorlopig moeten we het daarmee doen.